Brexit: Μια χαμένη ευκαιρία…των Αρ. Σάμιτα και Στ. Πολύζου

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος τον Ιούνιο του 2016 έδωσε την νίκη στο Brexit και έπιασε απροετοίμαστες τόσο την επιστημονική όσο και την επιχειρηματική κοινότητα. Στην Ελλάδα, οι αρχές παρακολουθούν τα γεγονότα με λίγα περιθώρια αντίδρασης και σίγουρα χωρίς ξεκάθαρη εικόνα του τι θα σημαίνει αυτό για την χώρα μας.
Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν στα αρνητικά αποτελέσματα μια τέτοιας απόφασης, προβλέποντας μείωση του βρετανικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε ποσοστό που αγγίζει ακόμα και το 9,5%. Επίσης προβλέπουν μείωση των ξένων επενδύσεων σε σημαντικούς κλάδους, όπως στον χρηματοοικονομικό τομέα ή στον κλάδο της ενέργειας. Οι έρευνες που έχουν γίνει, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Πανεπιστημίου Αιγαιου, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στις δυναμικές επιπτώσεις του Brexit, οι οποίες θα γίνουν ορατές μετά από αρκετό χρονικό διάστημα.
Η δική μας έρευνα προσέγγισε το ζήτημα μέσω του τραπεζικού κλάδου, ο οποίος είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην Βρετανία και συνέδεσε το τελικό σημείο ισορροπίας του συστήματος με τις πιθανές κινήσεις των χρηματοοικονομικών κολοσσών του Σίτι. Οι προηγούμενες έρευνες δεν έλαβαν υπόψη την σημαντική ασυμμετρία στην συμμετοχή των βρετανικών τραπεζών στο ευρωπαϊκό σύνολο σε σχέση με την συμμετοχή του βρετανικού ΑΕΠ, ενώ προσέγγιζαν το ζήτημα καθαρά από την πλευρά της πραγματικής οικονομίας (συνολική παραγωγή, εμπόριο), αγνοώντας με τον τρόπο αυτό την επίδραση των τραπεζών. Οι βρετανικές τράπεζες κατέχουν ενεργητικό που ισούται με το 30% περίπου του ευρωπαϊκού συνόλου, ενώ το βρετανικό ΑΕΠ ανέρχεται σε περίπου 15% του συνόλου.
Τα αποτελέσματα των προσομοιώσεων που τρέξαμε έδειξαν ότι το Brexit εγκυμονεί τελικά περισσότερους κινδύνους για την Ευρώπη σε σχέση με την Βρετανία. Στον τραπεζικό κλάδο, παρατηρείται σημαντική μείωση των εργασιών αλλά και αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σχεδόν όλα τα τραπεζικά ιδρύματα περνούν από σημαντικές δυσχέρειες. Η τραπεζική κρίση θα χτυπήσει πρώτα την Βρετανία, η οποία όμως πιθανότατα θα ανακάμψει με σχετική ευκολία. Στην συνέχεια θα ακολουθήσει, με μικρή καθυστέρηση, τραπεζική κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την κρίση αυτή ακολουθεί σχεδόν άμεσα μία οικονομική ύφεση, και στις δύο πλευρές. Μετά το σημείο αυτό, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα καταγράφει σημαντικές ζημιές τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αντίθετα, στην Βρετανία τα αποτελέσματα είναι πιο ομαλά, καθώς το ισχυρό τραπεζικό σύστημα έχει περάσει τους κλυδωνισμούς και είναι πλέον σε θέση να στηρίξει την εγχώρια οικονομία, για την οποία το ενεργητικό που διατίθεται υπερκαλύπτει τις ανάγκες. Από την άλλη, παρατηρείται επιβράδυνση των εταιρικών επενδύσεων στην Ευρώπη, καθώς το τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί πλέον να υποστηρίξει την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας των επιχειρήσεων, ενώ παρατηρούμε και μείωση των μισθών και στις δύο οικονομίες.
Τα παραπάνω αποτελέσματα εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από την διατήρηση του ενεργητικού των βρετανικών τραπεζών, το οποίο υπερκαλύπτει τις ανάγκες της εγχώριας οικονομίας. Δεν θεωρούμε ότι οι μεγάλες τραπεζικές επιχειρήσεις θα παραμείνουν στο Λονδίνο καθώς θα έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή αγορά. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι το εμπορικό ισοζύγιο της Βρετανίας με την υπόλοιπη Ευρώπη είναι αρνητικό, είναι πιθανό η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιδιώξει μια σκληρή για την Βρετανία συμφωνία αποχώρησης προς «παραδειγματισμό».
Τυχόν αποχώρηση λοιπόν των τραπεζών από την Βρετανία θα αποτελέσει μία μοναδική ευκαιρία για την δημιουργία ενός νέου χρηματοπιστωτικού και εμπορικού κέντρου, την οποία σίγουρα θα σπεύσουν να καλύψουν η Γαλλία και η Γερμανία. Στο σημείο αυτό βλέπουμε μια τεράστια χαμένη ευκαιρία για την χώρα μας, καθώς θα μπορούσε σίγουρα να είναι ανάμεσα στους διεκδικητές, με τις απαραίτητες προϋποθέσεις όμως της πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας. Δυστυχώς, η συνεχιζόμενη δημοσιονομική κρίση, αλλά και η απροθυμία των κυβερνήσεων να προβούν στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, δεν έχουν επιτρέψει να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στην χώρα μας, με αποτέλεσμα να χαθεί μια πραγματικά μοναδική ευκαιρία. Μία πιθανή εγκατάσταση μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων στην χώρα μας θα έδινε στην εγχώρια οικονομία την δυναμική για να επανέλθει σε ανοδική πορεία, ενώ θα αποτελούσε και μία απάντηση στο γνωστό «brain drain» που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, είναι ακόμα μία ευκαιρία που η χώρα μας δεν θα καταφέρει να εκμεταλλευτεί.