Γιώργης Ζάρκος: Χυδαίος και ταυτόχρονα θείος (του Μ.Μεταξά)

Γράφει γι΄ αυτόν ο Κώστας Βάρναλης… «ότι κατόρθωσε να συλλάβει όλο το τραγικό νόημα της κοινωνικής αδικίας και απανθρωπιάς και με τους πίνακες που μας ζωγράφισε, έχει χαρίσει στη νεοελληνική λογοτεχνία ένα ολότελα καινούργιο και πρωτότυπο ρίγος».

Κι αλλού πως «αυτοί, που τον κλείσανε τον Ζάρκο στη φυλακή και στο φρενοκομείο*, δεν υποψιαζόντανε πως αυτός ο ανυπεράσπιστος άνθρωπος είχε μέσα του κρυμμένο ένα φοβερό στιλέτο: το συγγραφικό του ταλέντο. Μ’ αυτό εκδικήθηκε και τον εαυτό του και όλους τους άλλους, που είχανε την ίδια τύχη μ’ αυτόν αλλά δεν είχανε και το λογογραφικό του χάρισμα. Ο ρεαλισμός του, είναι τόσο ζωντανός, άμεσος, ουσιαστικός και απροσποίητος, που ούτε μια στιγμή ο αναγνώστης δεν παύει να νιώθει την φρίκη μιας αποτρόπαιης πραγματικότητας και ούτε μια στιγμή δεν του περνάει η σκέψη πως ο συγγραφέας μας δίνει πλάσματα της φαντασίας του ή υπερβολές».

Ο Γιώργης Ζάρκος, γεννιέται το 1902 (Αμαλιάδα) και πεθαίνει στις 7/4/1967 (Αθήνα). Προέρχονταν από οικογένεια γιατρού. Ο Ζάρκος αφού πήρε το απολυτήριο γυμνασίου στην Αμαλιάδα πήγε στον Πειραιά (1920) και φοίτησε σε τεχνική σχολή. Αμέσως μετά ταξίδεψε σε φορτηγά καράβια ως δεύτερος μηχανικός. Ήδη έχει ενταχθεί στο ΚΚΕ και κατά τη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας θα εξοριστεί στην Ανάφη, όπου θα παραμείνει 7 και πλέον χρόνια και εν συνεχεία στις φυλακές Αβέρωφ. Όμως λίγο μετά την απελευθέρωση το ΚΚΕ τον συκοφάντησε τον απομόνωσε και απομάκρυνε ένα από τα φωτεινότερα μυαλά του ΕΑΜ, που δεν μπήκε ποτέ στα οργανωτικά καλούπια του.

Αναφέρει γι΄ αυτόν ο Θωμάς Γκόρπας: «Στρατευμένος βέβαια και ο Ζάρκος. Αλλά και το πιο αλλόκοτο φαινόμενο στη λογοτεχνία μας του αιώνα. Σπάνια εμφανίζονται στην παγκόσμια κλίμακα συγγραφείς σαν τον Ζάρκο που κάνουν τέχνη για να την καταστρέψουν. Ακόμα, αυτός ο τρελός που δεν είχε τρελαθεί, μπόρεσε να γράψει για την τρέλα και τους τρελούς, όπως άλλοι γράφουν ερωτικές ιστορίες. Εικονοκλάστης, γλωσσικά απέραντος, γράφει σαν ένας θεός με συνείδηση της γελοιότητάς του, του ψεύδους του, για τους θνητούς, κάτω απ’ τα πόδια του, μάλλον απέναντι στο κι αυτό απέραντο σαρδόνιο γέλιο του.

Και μόνο ένα λιγοσέλιδο χυδαίο και θείο μαζί κομμάτι του Γιώργη των παπαδιαμάντειων ρεμβασμών, μ’ ένα τσιγάρο στο χέρι που δε σβήνει ποτέ, στο τραπέζι του καφενείου της οδού Θεμιστοκλέους των χρόνων του ’50, κονιορτοποιεί τα εννιά δέκατα της τυπωμένης στην Αθήνα αφηγηματογραφίας της τελευταίας εικοσαετίας»

Ο Ζάρκος πρωτοστάτησε μαζί με τους Ρίτσο, Τσακίρη, Θρακιώτη και Σιμόπουλο κ.ά. στη δημιουργία του «Εργατικού Θεάτρου» και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων στο «Ενωτικό Εργατικό Κέντρο» της Αθήνας (παράταξη της αριστεράς) στα χρόνια 1932-36 αλλά και στην γραφή αφού υιοθέτησε την φωνητική γραφή από το πρώτο του βιβλίο. Τη δεκαετία 1930-1940 δημοσίευσε 5 λίβελους κατά προσώπων και καταστάσεων του δημοσίου βίου, πολιτικού και πνευματικού ενώ από 1956 έως το 1964 εξέδωσε ένα αγγλόφωνο περιοδικό (“International Anthology”) με έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων.

«Οι λίβελοί του, κείμενα δυσεύρετα σήμερα, γραμμένα κυρίως τη δεκαετία του 30, φωτίζουν την ατίθαση, ακατάτακτη, οργισμένη στάση του απέναντι στην υποκρισία και τη σύμβαση· μαζί και μια αλάνικη αυτο-περιθωριοποίηση που, καθώς τρέφεται από το παράπονο και την πικρία, φτάνει συχνά να γίνεται δηλητηριώδης – χωρίς όμως να ξεπέφτει σε ποταπότητα. Και τα λιβελογραφήματα αυτά, όπως και ολόκληρο το έργο του, «σε όλο το μήκος και το πλάτος του», επιτυγχάνουν, καθώς σημειώνει ο Διαμαντής Καράβολας, να μεταφέρουν «ακέραια την πρόθεση του δημιουργού του, όπως ο ίδιος την εξέφρασε: “Δεν θέλο αν τιχόν αφίσο κάτι που θα κάνι αργότερα κανένα να ασχολιθί με το έργο μου, να με βρι κακομίρι, ζητιάνο καρτερικό… που όταν έτρογα ένα χαστούκι στο ένα μάγουλο, γύριζα κι από τάλο”». «Χυδαίος και θείος» μαζί ο Ζάρκος, αξίζει να τον γνωρίσουμε.»

Έργα του:

1. Δεν είναι και σπουδαίο πράμα ο θάνατος (1928)
2. Η τρέλα σε όλα τα στάδια (1932)
3. Ζωντανά πτώματα (1934)
4. Βιτριόλι (1936)
5. 5 λίβελοι (1930–1940)
6. Η μεγάλη στρατιά (1945)
7. Ένα αθώο μυθιστόρημα (1945)
8. Ομάδα συμβίωσης πολιτικών εξόριστων Ανάφης (1946)
9. Γιατί άλλαξα ιδέες (1928–1948)
10. Νουβέλες και Διηγήματα (1927–1948)
11. Συνωμοσία – σελίδες χρονικού (1951)
12. Τα σκατά (1953)

Υποσημειώσεις

*Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο περιθωριακός κουμουνιστής συγγραφέας Γιώργης Ζάρκος βρέθηκε με ακούσια εισαγωγή έγκλειστος για πενήντα ημέρες στο Δημόσιο Ψυχιατρείο, στο “Δαφνί”.

**Η ψυχιατρική του περιπέτεια ξεκίνησε όταν ανακάλυψε ότι η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια είχε προβεί σε λογοκλοπή εις βάρος του. Όντας χαρακτήρας ασυμβίβαστος και μην έχοντας χρήματα για δικαστικές διεκδικήσεις, αποφάσισε να βρει το δίκιο του “με επαναστατικό τρόπο” όπως έλεγε ο ίδιος: Δημοσίευσε λιβέλους εναντίον των πνευματικών ανθρώπων που θεωρούσε συνυπεύθυνους έστειλε υβριστικές επιστολές και απείλησε με ξυλοδαρμό τον Κωστή Παλαμά που ήταν ο υπεύθυνος της φιλολογικής ύλης όταν έγινε η λογοκλοπή. Συνελήφθη, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε πεντάμηνη φυλάκιση. Μετά την έκτιση του συνόλου της ποινής του, αντί να αφεθεί ελεύθερος, οδηγήθηκε με εισαγγελική εντολή (που μάλλον δικαίως υποπτευόταν ότι προκάλεσαν οι ισχυροί αντίπαλοί του) κατ’ ευθείαν από τις φυλακές στο “Δαφνί”, όπου κρατήθηκε αυθαίρετα πενήντα μέρες “για παρακολούθηση“.